دف در ساختار موسیقی خانقاهی نقشی اساسی ایفا می‌نماید. این ساز صوفیان، قلندران و دراویش را در ذکر و رقص و سماع و دست افشانی و جشن و پای کوبی ملازمت و همراهی می‌نماید.

ضرورت سماع ایجاب می‌کند که ریتم های گزینه به کار گیری در خانقاه بی آلایش باشند. جایگاه های معمول دف و  دف نوازی ترکیبات معین و شناخته گردیده این ساز، از شاخصه ریتم های خانقاهی میباشد. این ریتم ها که گزاره بندی آن ها اثبات میباشد، ساختار به طور کامل مشخصی دارا‌هستند و ترکیبات بسیار نادر و محدودی در قالب این ریتم ها اجرا می گردد. به تیم این جملا‌ت معین و مبنا ریتمیک و ترکیبات آن ها «مقام» میگویند. به عنوان مثال مقام «حی الله»، ریتمی چهارتایی میباشد که بسیار معمولی نواخته می گردد یا این که «دایم» ریتمی دوتایی میباشد که همان گونه که از اسمش پیداست، تداوم و تکرار یک جمله ریتمیک میباشد. هم پا با ملودی های خانقاهی، به عبارتی جایگاه های ریتمیک و ترکیبات معمول زیباست و عدول از آن ها ضمن اینکه زیبایی اثر را معدود می‌کند، از نگاه دراویش نیز جایز وجود ندارد.

هر قوم، ریتم هایی با اکسنت ها و جمله بندی های مختص موسیقی خویش را داراست. بسته به فرهنگ و تمدن، سنن، آداب و آئین ها، گویش و زبان، پوشش و … گونه سازبندی اقوام و صورت های اجرایی ریتم های آن‌ها با هم مختلف میباشد. مثلا ریتم ۶تایی که در موسیقی جنوبی اجرا می گردد، به نظر جمله بندی، اکسنت و نوانس (شدت و ضعف) با ۶تایی اجرا گردیده در موسیقی کردی تماما مختلف میباشد، ولی در یک مورد مشترکند و آن ۶تایی بودن ریتم میباشد.